- نتایج مسابقات فوتسال کارگران در شهرستان کاشان جام مولای عرشیان
- افتخار آفرینی تیم دارت صنعت فولاد مبارکه در پنجمین دوره مسابقات کشوری ایمیدرو
- آئین اختتامیه اولین دوره مسابقات والیبال کارکنان فولاد مبارکه برگزار شد
- فرزندان کارکنان شرکت سایپاسیتروئن کاشان به مقام قهرمانی مسابقات لیگ دسته یک پومسه کشور رسیدند.
- مسابقات فوتسال رده های پایه کارگری شهرستان کاشان جام مولای عرشیان برگزار می شود
-
مسابقات شطرنج کارگران شرکت ذوب آهن اصفهان به مناسبت اعیاد شعبانیه و ماه مبارک رمضان برگزار شد
- اولین فستیوال بزرگ آکادمی های ورزشی کارکنان فولاد مبارکه برگزار شد
- تیم کوهنوردی شرکت اتوبوسرانی اصفهان به قله دولو شهرستان لنجان صعود کرد
- مراسم اختتامیه سومین دوره مسابقات ورزشی جام رمضان کارگران شرکت فرش محتشم کاشان برگزار شد.
- مسابقات والیبال دختران قهرمانی فرزندان کارگر زیر 12 سال به میزبانی شهرستان لنجان برگزار شد
- روز پایانی پنجمین جشنواره بزرگ فرهنگی ورزشی شرکت سیمان اصفهان برگزار شد
- آیین اختتامیه مسابقات لیگ فوتسال و والیبال کارگری شهرستان کاشان یادبود سرداران شهید منطقه کاشان برگزار شد
- روز پایانی اولین دوره مسابقات فوتسال و والیبال شرکت نفت سپاهان برگزار شد
- مسابقات کاراته کاتا پیشکسوتان و بزرگسالان قهرمانی کارگران استان اصفهان برگزار شد
- مسابقات ددلیفت کارگری قهرمانی استان اصفهان ناحیه مرکزی کشور «جام شهدای وطن» برگزار شد
- سومین دوره مسابقات فوتبال دستی سپاهان مپنا به مناسبت روز ملی مهندسی به پایان رسید.
- پالایشگاه اصفهان قهرمان پنجمین دوره مسابقات لیگ فوتسال کارگران استان اصفهان شد
- افتخار آفرینی نمایندگان استان اصفهان با قهرمانی در مسابقات بدمینتون و آمادگی جسمانی بانوان کارگر کشور
- ششمین همایش مشترک کارکنان اداره کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی و باشگاه کارگران استان اصفهان برگزار شد
- مراسم کاشت نهال به مناسبت روز درختکاری و آغاز هفته منابع طبیعی در محوطه باشگاه کارگران صورت پذیرفت
فواید طبی حرکات نماز
بسم الله الرّحمن الرّحیم
فواید طبی حرکات نماز
نويسنده
عليرضا زمانی
عضو هيات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد دهاقان
Alirezazamani81@yahoo.com
مقدمه
امروزه رسانهها مملو از برنامهها، خبرها، پژوهشها و اطلاعاتی هستند که به فواید ورزش و مضرات و عواقب عدم شرکت در ورزش و فعالیت بدنی اشاره دارند. دنیای صنعتی باعث شده تحرک مردم کم شود، بیماریهای عصر جدید ظهور کنند، مردم با دغدغههای جدیدی مواجه شوند، بیماریهای روانی شایع شوند و مرگهای ناگهانی افزایش یابند. امروزه اکثر مردم کم و بیش از فواید ورزش در بهبود و ارتقاء سلامتی (چه جسمی و چه روانی) مطلع هستند. در این نوشتار سعی شده به جنبههایی از نماز که تاکنون کمتر به آنها پرداخته شده اشاره شود.
فواید طبى حرکات نماز
این مبحث را با این سخن دکتر الکسیس کارل درباره فواید طبى نماز آغاز مىکنیم: ایشان معتقدند نتایج نماز و نیایش را با علم نیز مىتوان دریافت، زیرا نماز و نیایش نه تنها به روى حالات عاطفى بلکه روى کیفیات بدنى نیز اثر مىکند و گاهى در چند لحظه یا چند روز بیمارى جسمى را بهبود مىبخشد. این کشفیات هر چقدر هم که غیر قابل درک باشند، باید به واقعیتشان معترف شد. دفتر مشاهدات طبى لورد بیش از 200 مورد درمان فورى و غیر قابل تردید سل ریوى و عفونت کلیه و سرطان و امراض بدنى دیگر را ثبت کرده است.
امروزه ثابت شده، تکرار قیام و قعود در نماز بهترین وسیلهاى است که سرعت گردش خون را افزایش داده و از این رو نماز را یکى از عوامل موثر در به کار انداختن جهاز هاضمه دانستهاند که راه اشتها و میل به غذا را نیز هموار مىسازد. جالب این که اوقات نماز و مواقع هضم غذا کاملاً مناسب و هماهنگ بوده و در این امر حکمت عجیبى به کار برده شده است. به این ترتیب که وقت نماز صبح پیش از شروع خوردن صبحانه، ظهر قبل از نهارخوردن، عصر یا همان وقتی که هضم غذا آغاز میشود و به هنگام غروب یا موقعى که انسان بین دو وعدهی نهار و شام قرار دارد. به همین ترتیب موقع عشا که هضم غذا تازه شروع گردیده است.
طب جدید این موضوع را ثابت کرده و مدلل ساخته که نماز بهترین وسیلهاى است که از بالا رفتن فشار خون جلوگیرى کرده و در حفظ تعادل آن اثر بسزایى خواهد داشت. آرى طبق نظریه پزشکان چنانچه در اداى نماز مراقبت و محافظت به عمل آمده و حرکات موزون آن به آرامى و طمانینه که از شرایط صحت آن است توام باشد ثابت شده که از بسیارى بیماریهاى ناشى از فشار خون جلوگیرى خواهد کرد و این خود اثرى آنى و فورى بر قلب گذاشته و از ضربان تند و سریع آن ممانعت میکند.
مجلهی ریدرز دایجست[1] گزارش کرده تحقیقات نشان داده افرادى که به طور مرتب به عبادتگاه مىروند، در برابر بسیارى از بیماریها نظیر فشار خون، بیماریهایى قلبى، سل و سرطانهاى ناحیه گردن مصونیت دارند.
دکتر ادوین فردریک پاورز[2]، استاد امراض عصبى در ایالات متحده آمریکا مىگوید: علم طب در دنیاى کنونى از بسیارى از رموز و اسرار بیمارىها به طرز معجزهآسایى پرده برداشته است. با این وصف هنوز هم هزاران بیمارى و مرض باقى است که بزرگترین اطباء هوشمند و نوابغ پزشکى کمترین بارقهی امیدى به کشف و معالجه آنها به دست نیاوردهاند. اما بررسى و دقت در مطالعات این اطباء و نوابغ این نکته را روشن مىسازد که اغلب آنها این نظریه را تایید نموده و اعتقاد پیدا کردهاند که در میان معجزات فراوانى که براى نماز شمردهاند، یکى اعادهی صحت و تندرستى روحى و شفاى کلیه بیماریهایى است که مداوا شده و کلیه روشهاى پزشکى در برابر آنها عاجز مانده است (آلکسیس کارل، 1382). نماز بهترین وسیلهاى است که از بالا رفتن فشار خون جلوگیرى کرده و در حفظ تعادل آن اثر بسزایى خواهد داشت .
یک جراح مصرى اخیراً با یک سرى تحقیقات گسترده اعلام داشت: نماز بهترین درمان براى بیماران مبتلا به جابجایى غضروفهاى ستون فقرات است. دکتر الزیات[3] استاد دانشگاه نوادای آمریکا پس از مطالعه بر روى چهل بیمار گفت: حرکتهاى ناشى از پنج بار نماز در روز مىتواند عمل جراحى ناشى از بیمارى مذکور را در مدت یک هفته بهبود بخشد. این پزشک مصرى به بیماران جراحى شده خود توصیه کرده است که بلافاصله پس از عمل جراحى حرکت کرده و به مدت یک هفته روزى پنج بار حرکات نماز را به جاى آورند و این حرکات را در هر صورت تا پایان عمر ادامه دهند.
همچنین یک دانشمند آمریکایى در کتاب بیماریهاى ستون فقرات که به تازگی منتشر ساخته، گفتههاى این پزشک مصرى را تایید کرده و به بیماران خود نیز سفارش کرده است که روزانه پنج نوبت حرکاتى شبیه نماز مسلمانان انجام دهند (عبدالرزاق نوفل[4]، 1385).
تاثير نماز بر کاهش سكته قلبي و مغزي
سكتهی قلبي شايعترين علت مرگ و مير در بسیاری از کشورهای دنیا و همچنین کشور ماست. به علاوه، سكتهی مغزي كه به عللي تقريباً مشابه سكته قلبي ايجاد ميشود نيز عامل مهمي در مرگ و بروز ضايعات متعدد رواني و جسمي در ممالك مختلف به حساب ميآيد. هرچند كه عوامل متعدد و گوناگوني به عنوان علل ايجادكنندهی سكته شناسايي شدهاند اما در اين ميان تاثير روان بر ايجاد هر كدام از آن علل، منجر به اين شده است كه امروزه سكتهها را به عنوان قسمتي از اختلالات روانتني[5] (بيماريهايي كه بر اثر تاثير روان بر جسم ايجاد ميشوند) بشناسيم. مطالعات فلاندر زانبار[6] در سال 1936 و مطالعات تكميلي پزشكان ديگر در سالهاي بعد تا به امروز، اين فرضيه را مسلّم كرده است كه بين نوع شخصيت افراد و بروز سكته قلبي و مغزي در آنها رابطه تنگاتنگي وجود دارد. به علاوه اين نكته مشخص است كه استرسهاي مداوم و طولاني با ايجاد شرايط خاص، در رگهاي خونرسان به قلب و مغز، زمينه را براي بروز سكته در اين اعضاء مساعد ميسازد. در اين باره، بسياري از مؤلفين گزارش دادهاند كه در موارد بسيار زيادي، فشارهاي شديد حرفهاي، نگرانيهاي خانوادگي يا مالي، افسردگي و خستگي قبل از بروز سكتهي قلبي وجود داشته است.
مشخص شده سطح كلسترول مضر در خون افرادي كه تحت فشار فكري هستند، بالا ميرود و احتمال تشکيل لختههاي خوني در رگهاي قلب که منجر به بروز سكته ميشود را افزايش ميدهد. متخصصين ديگر نيز يكي از مهمترين عوامل منجر به سكته مغزي را، تنشهاي هيجاني كه در پاسخ به گرفتاريها، كشمكشهاي رواني و استرسها به وجود ميآيد ذكر نمودهاند. بر اين اساس حتي براي درمان مبتلايان به سكته كه جان سالم به در ميبرند، علاوه بر درمانهاي طبي مختلف، استفاده از داروهاي روانپزشكي و حتي رواندرماني و رفتاردرماني هم توصيه ميشود.
توجه به اين نكته مهم است كه هر عاملي كه سبب تخفيف استرسها و ايجاد امنيت رواني در شخص گردد و هر عاملي كه بتواند در برقراركردن شخصيت متعادل در افراد موثر واقع شود، ميتواند تاثير چشمگيري بر كاهش ميزان سكتههاي قلبي و مغزي بگذارد. نماز با ايجاد ثبات در شخصيت و ايمني بخشي در مقابل استرس ها، خطر ابتلا به سكتههاي مغزي و قلبي را به شدت كاهش ميدهد.
با توجه به مجموعه مباحث مذكور و با توجه به اين كه دانستيم در بروز سكته هاي قلبي و مغزي، علاوه بر نوع شخصيت افراد، استرس هاي حاد و مزمن زندگي نيز نقش موثري دارند، ميتوانيم به اين نكته درخشان دست يابيم كه" نماز" با ايجاد ثبات در شخصيت و ايمني بخشي در مقابل استرس ها، خطر ابتلا به سكتههاي مغزي و قلبي را به شدت كاهش ميدهد.
نماز و كارآمدي چرخش خون در مغز
عبادتهاي اسلامي فوايد جسمي روشني براي بدن انسان دارد. ديده شده بسياري از مسلمانان بزرگسال كه از زمان كودكي به اقامهي نماز مشهور بودهاند در سن پيري و با داشتن عمرهاي بالا، تا حد زيادي از سلامت جسماني و عقلي قابل قبولي برخوردارند. نمازخواندن از كودكی باعث میشود فرد به نمازگزاردن به شكل صحيح عادت كند. انجام صحيح حركات نماز، باعث پديد آمدن بيشترين تاثيرات مطلوب بر بدن خواهد شد.
با توجه به اين كه مغز يكي از مهمترين اعضاي بدن به شمار ميرود، وظيفهي آن به ميزان زيادي به جريان چرخش خون بستگي دارد. مغز توسط جريان خون تغذيه ميشود. چرخهي خون ويژگيهايي دارد كه همين ويژگيها نشاط و پويايي مغز را تامين ميكند. يكي از اين ويژگيها وجود چرخهي ذخيرهاي است كه در مواقع اضطراري و مورد نياز به كار ميافتد (آبی[7] و همکاران، 1997). همچنين داراي نظامي خودكار براي تنظيم چرخهي خون در مغز ميباشد كه ثبات جريان خون به مغز را در شرايط گوناگون تضمين ميكند (باخور و همکاران[8]، 1980).
بر اساس نتایج حاصل از پژوهشهای مختلف، مشخص شده كه گونههاي مختلف ورزش به چرخهي خون در مغز آسيب ميرساند. برعكس، نماز فوايد بسياري در اين زمينه دارد. ورزش بدني از اين جهت كه خون را به شكل مستقيم از مغز سرقت ميكند و براي تغذيهي عضلات ديگر به كار ميگيرد، به چرخهي خون در مغز ضرر ميزند. اين تغذيهي عضلاني به حساب تغذيهي خوني مغز گذاشته ميشود (کالکینز[9] و همکاران، 1995). همچنين در نتيجهي سرعت گرفتن عمليات تنفسي در هنگام انجام ورزش، معدل دياكسيدكربن در خون پايين ميآيد كه پيامد آن، آرامتر شدن جريان خون به سمت مغز است، زيرا نسبت دياكسيدكربن در خون يكي از مهمترين عوامل جريان خون به سمت مغز به شمار ميآيد (دوآرت و همکاران[10]، 1995).
گزارشهاي علمي فراواني وجود دارد كه حاكي بيهوشي ورزشكاران هنگام فعاليت ورزشي يا بلافاصله بعد از ورزش است، در حالي كه اين افراد هيچ گونه سابقهي بيماري قلبي قبلی نداشتهاند. اين گزارشها نيز آسيبرساني ورزش به فرآيند خون رساني مغزي را تاييد ميكند (فورتون[11] و همکاران، 1995). همچنين گزارشهاي گوناگون ديگري، بيانگر پايينآمدن نيروهاي اعتدالي در بسياري از ورزشكاران ميباشد كه سرزنش بيشتري را نسبت به مسالهي ورزش برانگيخته است (گراب[12] و همکاران، 1993). علاوه بر اين سكتههاي قلبي متعدد در هنگام ورزش - در ورزشكاران بيمار و ورزشكاران سالم- تاييدگر نظريهي آثار نامناسب برخي ورزشهاي خشن ميباشد (گایتون و هال[13]، 1996).
از سوي ديگر به نظر ميرسد، حركات نماز بر جريان خون در مغز، تاثيرات مثبت فراواني داشته باشد. در هنگام سجده با متمايل شدن سر به سمت پايين، جريان خون به سمت مغز افزايش مييابد و همينطور خمشدن بدن در هنگام سجده، به جهتگيري خون از اطراف بدن به سمت اعضاي دروني و مغز كمك ميكند (هاتا[14] و همکاران، 1998). اضافه بر اين، هنگام سجده و تمايل سر به سمت پايين، معدل دياكسيدكربن در خون به شكل فيزيولوژيك افزايش مييابد. اين حالت در نتيجهي فشار اعضاي دستگاه گوارشي بر ريه پديد ميآيد. بالا رفتن نسبت دياكسيدكربن در خون باعث افزایش جريان خون به سمت مغز خواهد شد (هکمن[15] و همکاران، 1999).
همچنين خمشدن مكرر سر به پايين در هنگام ركوع و سجود؛ سپس بالا آمدن سر هنگام ايستادن و نشستن، كمك ميكند از نظام خودكار توازن جريان خون به مغز، مراقبت بيشتري شود. مشهور اين است كه اين نظام خودكار اعتدالي، با افزايش سن، فرسوده ميشود (هلستروم[16] و همکاران، 1996). نظام خودكار توازن جريان خون در مغز، در هنگام سجده، عكسالعمل دوگانهاي از خود نشان ميدهد؛ در ابتداي سجده، مانع جريان خون اضافه به مغز ميشود. اين حالت باعث آمادگي مغز براي دريافت جريان بيشتر خون ميشود. جلوگيري ابتدايي از جريان خون به مغز به جريان چرخش احتياطي خون به مغز، اين فرصت را ميدهد تا براي فعاليت و عملكرد خود آماده شود. در مرحلهي بعد، به خون اضافه اجازه داده ميشود به سمت مغز جريان پيدا كند و سرانجام در جايگاههاي ذخيره خون توزيع شود. به اين صورت، از اين كاركرد مهم احتياطي مراقبت ميشود. كاركردي كه با افزايش سن و پيري تضعيف ميشود و چه بسا بيتوجهي و عدم به كارگيري هم در اين ضعيفشدن موثر باشد (هوآنگ[17] و همکاران، 1997).
اين عكسالعمل دوجانبهي نظام خودكار چرخش خون در مغز در هنگام سجده، ما را به سمت فهم بهتري از فايدهي انجام فرمان الهي در نماز رهنمون ميكند. از نظر فقهي حركات نماز بايد به گونهاي با آرامش انجام شود كه از انجام اين حركات مطمئن شويم. تنها در اين صورت است كه فايدهي مطلوب حركات نماز نسبت به چرخش خون در مغز به دست ميآيد. با انجام آرام حركات نماز به هر يك از عكسالعملهاي چرخش خوني فرصت دادهايم تا متناسب با هر يك از حركات نماز، در مجراي صحيح خود قرار بگيرد. بر اساس موارد ذکرشده ميتوان نتيجه گرفت چند لحظه سجده در بارگاه الهي ميتواند بسياري از آثار مضر فعاليتهاي روزانه و ورزش را بر چرخش خون در مغز از بين ببرد.
علي رغم بيان اين فوايد روشن، اين تاثير، تنها فايدهي جسمي نماز نيست، چه اين كه اگر تمام فوايد جسمي نماز را هم در نظر بگيريم، اين فوايد برترين فايدهي نماز نخواهد بود. در حقيقت فوايد معنوي نماز را بايد بزرگترين نوآوري اين واجب الهي دانست.
یافتههای جدید درباره سجدهکردن
بر اساس تازهترین پژوهشهای علمی، سجده کردن انسان را از بیماریهای روحی، جسمی و همچنین سرطان حفظ میکند. به گزارش شیعه نیوز به نقل از خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) پروفسور محمد ضیاءالدین حامد از اساتید علوم بیولوژیک و از مسوولان پژوهشگاه مرکز تکنولوژی قاهره با اعلام این خبر اظهار داشت: در قرن حاضر که انسان از هر جهت در معرض الکترومغناطیسها قرار دارد و همچنین نیاز انسان به تخلیهی اشعههای زائد وجود دارد، دریافتیم که تخلیه این اشعهها از طریق سجدهکردن صورت میگیرد. ایشان اظهار داشتهاند بر اساس یافتههای موجود، هر اندازه که محور طولی انسان کاهش یابد، میزان قرار گرفتن در معرض اشعههای الکترومغناطیسی هم کم میشود. در زمان سجود هم محور طولی انسان و هم به دنبال آن میزان تاثیرگذاری الکتریسیتهها کم میشود و سپس عمل تخلیه از طریق تماس پیشانی با زمین صورت میگیرد. البته در زمان سجده به دلیل آنکه دیگر نقاط بدن هم با زمین ارتباط مییابند، عمل تخلیه آسانتر انجام میشود و انسان از بیماریهای روحی، جسمی و حتی سرطان در امان میماند. شیوهی درست تخلیه الکتریسیتهی بدن به همان شیوهای است که انسان در زمان نمازگزاردن دارد و به سوی مکه نماز میخواند، چرا که این حالت بهترین حالت است و شخص احساس آرامش و راحتی بیشتری خواهد داشت.
فایده طبى رکوع و سجود
چنانچه اشاره شد بزرگترین متخصصان و پزشکان بینالمللى بر این باورند که حرکات خم و راست شدن ملایم در سجود و رکوع مىتواند یکى از راههاى مهم درمان بیمارى دیسکوپاتى[18] یا بیمارى دیسک کمر باشد. رکوع و قیام در نماز در تقویت عضلات پشت و معده اثر به سزایى داشته و آنچه از مواد چربى و پیه که در جدار معده باقى مانده بطور کلى بر طرف مىسازد.
مهمترین فایده سجود نیز این است که هم عضلات ران و ساق پا را تقویت مىکند، در وصول خون به اعضاء و نواحى بدن کمک میکند، نیروى جدار معده را نیز افزایش مىدهد و فعالیت و حرکات امعاء نیز تقویت مىگردد. یکى دیگر از فواید سجود البته اگر سجده به طور صحیح انجام گیرد این است که از بزرگشدن شکم و ورم معده که بر اثر فشردهشدن عضلات آن بوده و خود بیمارى بزرگى محسوب مىشود، جلوگیرى خواهد کرد.
دکتر مصطفى حفار متخصص امراض دستگاه هضم و عضو تحقیقات علمى مجلس شوراى ملى لبنان و استاد دانشکده طب، راجع به فواید ضمنى رکوع و سجود در نماز مىگوید: رکوع در تقویت عضلات دیواره شکم بسیار مفید است و به جمعشدن معده کمک مىکند و آن را در کار هضم یارى مىدهد. همچنین دفع فضولات هضمى به صورت طبیعى برای رودهها آسان مىشود.
اما سجود باعث راندهشدن هوا از میان معده به دهان شده و دشوارىهاى هضم و انعکاسات قلبى را برطرف مىکند. پزشکان ، نشستن به صورت سجده در نماز را براى درمان جمعشدن خون در پایین شکم بانوان که ناشى از پشت درد در رحم است، توصیه مىکنند.
دکتر فارس آزورى[19] متخصص بیماریهاى اعصاب و مفاصل دانشگاههاى آمریکا معتقد است نماز مسلمانان و رکوع و سجودش عضلات پشت را تقویت و حرکات ستون فقرات پشت را نرم مىسازد و امراض عصبى و عضلانى را آرامش مىبخشد. به خصوص اگر نماز را از سن نوجوانى بپا دارند، نیرو و استحکامى در برابر بیمارىهایى مىیابند که در نتیجهی ضعف عضلات مجاور ستون فقرات عارض مىشود. آنچه باعث این ضعف مىشود، انواع بیماریهاى عصبى است که موجب دردهاى شدید و تشنج عضلانى است. اخیراً بعضى از دانشمندان براى تقویت عضلات، تمرینهایى را معرفی کردهاند که برخى از آنها شبیه به حرکات نماز است. رکوع و قیام در نماز در تقویت عضلات پشت و معده اثر به سزایى داشته و آن چه از مواد چربى و پیه که در جدار معده باقى مانده به طور کلى برطرف مىسازد.
دکتر دیاب[20] و دکتر قرقوز[21] درباره فواید طبى سجود چنین مىگویند: پایینآمدن سر به هنگام سجود منجر به احتقان خون در رگهاى خونى مغز مىشود و هنگامى که سر به صورت ناگهانى به طرف بالا مى رود، فشار داخل رگها کاهش مىیابد و این حرکت در هر رکعت نماز شش بار در خلال رکوع و سجود تکرار مىشود، یعنى یکصد و دو بار در شبانهروز و این در حالى است که انسان فقط نمازهاى واجب را به جا آورد. ولى اگر علاوه بر نمازهاى واجب ، نمازهاى مستحب و نوافل را نیز به جا آورد این عدد به دویست و شانزده بار در شبانه روز و ششهزار و چهارصد و هشتاد بار در ماه بالغ مىشود که در هر حرکت، رگهاى خونى منقبض و منبسط شده و بر نرمى و قدرت جداره و عضلات آن افزوده مىشود.
البته نباید آرامش روحى و صفاى ذهنى حاصل از نماز را نادیده گرفت. تکرار این حالات چند بار در روز موجب مىشود مغز به شکل مطلوبتر و بهترى به فعالیت خود ادامه داده و به تفکر به نحو احسن صورت پذیرد.
این دو پزشک متخصص معتقدند درحقیقت نماز هم عبادت است و هم ورزش بدنى و روحی و مىتوان ادعا کرد که قرآن در تطبیق ورزشهاى سبک که امروزه به ورزشهاى سوئدى معروفند، پیشتاز بوده است.
آنچه ورزش نماز را از سایر ورزشها ممتاز مىنماید، توزیع مناسب آن در طول شبانهروز است. ان الصلوة کانت على المومنین کتابا موقوتا. دانشمندان نیز ثابت کردهاند که بهترین نوع ورزش، ورزشى است که تکرار شود، در طول روز توزیع گردد، خستهکننده نباشد و انجام آن براى هر کس امکان پذیر باشد، که تمام این ویژگى ها در حرکات نماز فراهم است.
فواید ورزشى حاصله از نماز را مى توان به شرح زیر خلاصه نمود:
- نشاطبخشیدن به کار قلب و دستگاه گردش خون
- بهبود فعالیتهاى مغز به دلیل کمک به تغذیهی بهتر آن
- تقویت جدارهی شریانهاى مغزى و حفظ حالت ارتجاعى آنها که در نتیجهی آن، در مقابل پارهشدن و خونریزى مقاوم خواهند شد
- آمادهکردن بدن براى مقابله با پیشامد حالتهاى ناگهانى که ممکن است بسیارى از مردم دچار آن شوند؛ مثل سرگیجه و سیاهىرفتن چشم و بیهوشىهاى زود گذر
- آرامش روحى و اعتماد به نفس.
تنظیم خواب بر اساس نماز صبح
گروهی از نویسندگان مسلمان کوشیدهاند، در حرکات حین نماز اعم از قیام و قعود و رکوع و سجود، جنبههایی از نرمش عضلانی و ورزش بدنی را بجویند و آن را با نرمشهای متداول دیگر که منجر به استراحت و آمادگی عضلانی میشوند، مقایسه کنند. اما دیدگاه ما به آرامش عضلانی ناشی از نماز، از دریچه دیگری است.
دانش پزشکی، امروزه به اثبات رسانده است که اگر شخصی حدود ساعت 10 شب بخوابد و ساعت 5 صبح از خواب بیدار شود (یعنی 7 ساعت خواب) در ساعت 1 بامداد، در بدن او برخی مواد شیمیایی شبه مورفین که به عنوان اندورفینها و آنکفالینها نامگذاری شدهاند، ترشح میشوند که این مواد اثر مستقیم بر روی قسمت های مختلف بدن از جمله عضلات اسکلتی دارند و منجر به راحتشدن یا آرامشدن[22] عضلانی، در طول روز بعدی برای فرد میشوند. اما چنانچه شخص در ساعت 12 شب بخوابد و صبح روز بعد، ساعت 10 صبح از خواب بلند شود (یعنی حدود 10 ساعت خواب)، اندروفینها و آنکفالینها بر خلاف حالت قبلی، به حد کافی ترشح نمیشوند و در نتیجه سبب میشود با این که شخص حدود 3 ساعت بیشتر از حالت قبلی خوابیده است، از آرامش و استراحت عضلانی به اندازه کافی بهرهمند نشود، و درست به همین علت است که هر چه خواب انسان بیشتر ادامه پیدا کند و مثلاً تا ساعت 10 صبح به درازا بکشد احساس خستگی و کوفتگی عضلانی پس از آن، بیشتر خواهد بود.
مطالبی که در مورد فواید علمی نماز گفته میشود، همگی دربرگیرندهی بعد كوچكی از ابعاد متعدد نماز است و پرداختن به فواید دنیوی و مزایای مادی نماز، هرگز نباید انسان را از توجه به دریای نور و معنویت همراه با نماز، غافل كند و بر این اساس باید مراقب بود كه توجه به مزایای پزشكی نماز و این قبیل مقولات، تنها به عنوان تأییدات علمی و دنیایی بر این عبودیت محض شود و خدای نكرده، حدود فواید و مزایای این فرضیه نورانی، در حد خاك و دنیا باقی نماند و حكایت آن گروه گمراه كه نماز را به یك نوع ورزش سوئیسی تشبیه كرده بودند و دل خوش داشتند كه فلسفه نماز را دریافتهاند، نشود.
هر انسان طبیعی در حدود یکسوم عمر خود را در خواب به سر میبرد و تأثیر خواب بر روان و جسم انسان از دانستههای مسلم علم پزشكی است. به طوری كه امروزه تغییرات خواب انسان از پیش آگهیهای مهم و قابل توجه در زمینهی ابتلا به بیماریها به حساب میآید. به عنوان مثال، در اشخاص مبتلا به افسردگی، میزان خواب به نحو چشمگیری افزایش و یا به ندرت كاهش پیدا میكند. تغییرات خواب انسان در بیماریهای جسمی نیز بسیار چشمگیر است، به خصوص اگر تأثیر ناراحتیهای روان انسان بر جسم او را در نظر داشته باشیم و به یاد آوریم كه بیش از 60 درصد مراجعهكنندگان به بیمارستانهای عمومی، در واقع از یك مشكل روانی رنج میبرند.
به این ترتیب ایجاد بهداشت خواب، در واقع یك ركن مهم بهداشت روانی و جسمی به حساب می آید و هر عاملی كه در تنظیم بهداشت خواب مؤثر باشد، پیشگیری كننده و حتی درمانگر بسیاری از بیماری های جسمی و روانی است. امروزه نخستین اصلی كه در ایجاد بهداشت خواب، توسط جدیدترین منابع علمی دنیا توصیه میشود بیدار شدن هر صبح سر یك موقع مشخص از خواب است. فریضهی ” نماز ” با اثر درخشان و بینظیری که در ایجاد سلامت خواب دارد در این مورد نیز نقش بسیار مؤثری ایفا میکند، چرا که نماز صبح ضمن ایجاد الزام و وجوب برای سحرخیزی، انسان را خود به خود به سوی یک آرامش عضلانی ناشی از مواد شیمیایی درونزا سوق میدهد.
یك نگاه كلی به جدول اوقات شرعی نشان میدهد، كه وقت نماز صبح، در تمام طول سال، با در نظر گرفتن تغییرات ناشی از حركات وضعی و انتقالی زمین، زمان ثابتی است و اقامهكنندهی نماز صبح، با برخاستن پس از اذان، در واقع اساسیترین گام را در جهت رعایت بهداشت خواب و در نتیجه آن، سلامت بدنی و تعادل روانی برداشته است. بزرگان عرصه علم و اندیشه مانند استاد شهید مرتضی مطهری (ره) نیز برنامهی زندگی خود را بر مبنای خوابیدن در ساعت حدود 10 شب و برخاستن از خواب، حدود نیم ساعت قبل از اذان تنظیم کرده بود تا از مواهب خدادادی و بی حد و حصر نماز، حداکثر فیض و بهره را ببرد.
منابع
کارل، آلکسیس؛ راه و رسم زندگى، 1382، ص 173 .
نوفل، عبدالرزاق؛ اسلام و علم جدید، 1385، ترجمه حسین وجدانى.
مجله مکتب اسلام ، 1372، ش 131.
بىآزار شیرازى، عبد الکریم، طب روحانى، 1386.
مجله دانشمند، 1382، سال 4، ش 10.
محجه البیضاء، جلد 1، صفحه 354.
صبوری، حسین؛ ورزش در اسلام.
كاپلان، سادوك؛ روان پزشكی، 1377، ترجمه: نصرالله پورافكاری، جلد 1، صفحه 553.
سفینه البحار، ص 187.
Abe, H., Iwami, Y., Nakashima, Y., Kohshi, K., Kuriowa, A. (1997). Exercise – induced neurally mediated syncope. JHear J; 38(4): 535 –539.
Bakhur, V.T., Bondar, A.M., Chekler, L.A., (1980). Peculiar abdominal “steal” syndrome of the cerebral circulation. Zh Neuropatol Psikhiatr Im SS Korsakova; 80 (7): 1003 –1005.
Calkins, H., Seifert, M., Morady, F. (1995). Clinical presentation and long-term follow-up of athletes with exercise – induced vasodeppressor syncope. Am Heart J; 129(6): 1159-1164.
Duarte, J., Markus, H., Harrison, M.J. (1995). Changes in cerebral blood flow as monitored by transcranial Doppler during voluntary hyperventilation and their effect on the electroencephalogram. J Neuroimaging; 5(4) : 209-211.
Fortune. J.B., Feustel, P.J., deLuna, C., Graca, L., Hasselbarth, J., Kupinski, A.M. (1995). Cerebral blood flow and blood volume in response to O2 and CO2 changes in normal humans. J Trauma; 39(3) : 463-471.
Grubb, B.P., Temesy-Armos, P.N., Samoil, D., Wolfe, D.A., Hahn, H., Elliot, L. (1993). Tilt table testing in the evaluation and management of athletes with recurrent exercise - induced syncope. Med Sci Sports Exerc; 25(1): 24-8
Guyton, A.C., Hall, J.E. (1996). Text book of medical physiology. W B Saunders Company. 9th Ed. 785.
Hata, K., Hata, T., Miyazaki, K., Kunishi, H., Masuda, J. (1998). Effect of regular aerobic exercise on cerebrovascular tone in young women. J Ultrasound Med; 17(2): 133-136.
Heckmann, J.G., Hilz, M.J., Hagler, H., Muck-Weymann, M., Neundorfer, B. (1999). Transcranial Doppler snography during acute 80 degrees head-down tilt (HDT) for the assessment of cerebral autoregulation in humans. Neurol Res; 21(5): 457-462.
Hellstrom, G., Fisher-Colbrie, W., Wahlgren, N.G., Jogestrand, T. (1996). Carotid artery blood flow and middle cerebral artery blood flow velocity during physical exercise. J Appl Physiol; 8(1): 413-418.
Huang, Y., Gao, S., Wang, B., Li, S. (1997). The evaluation of the intra- and extra-cranial circulation in subclavian steal syndrome. Chin Med J (Engl); 110(4): 286-288.
[1] - Readers digest
[2] - Edwin Fredrick Powers
[3] - Azziat
[4] - Abdorazagh Nufel
[5] - Psychosomatic
[6] - Flander Zanbar
[7] - Abe
[8] - Bakhur
[9] - Kalkins
[10] - Duarte
[11] - Fortune
[12] - Grubb
[13] - Guyton & Hall
[14] - Hata
[15] - Heckmann
[16] - Hellstrom
[17] - Huang
[18] - Discopathy
[19] - Fars Azuri
[20] - Diab
[21] - Gharghuze
[22] - Relaxation